Okul öncesi dönemde çocuğun eğitimi konusunda aile oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu dönemde ebeveynlere büyük sorumluluklar düşmektedir. Daha çok annenin çocuk üzerindeki sorumluluklarının ele alındığı bu dönemde babanın sorumlulukları göz ardı edilebilmektedir. Diğer pek çok kültürde olduğu gibi bizim kültürümüzde de çocuğun eğitimi, bakımı ve terbiyesi daha çok anne tarafından verilmektedir. Durum böyle olunca anne ve çocuk arasındaki etkileşim oranı da artmaktadır.
Çocuğun tüm sorumluluğunun annede olduğu ailelerde babanın sürece dahil olması genellikle ikinci yılda veya ikinci yılın sonlarına denk gelmektedir. Bebeklik döneminden çıkan çocuk hareketli yapısı ve yarım konuşmalarıyla babanın dikkatini çekmeye başlar. Ancak yapılan araştırmalar bu sürecin daha erken başlaması gerektiğini ortaya koymuştur. Uzmanlar babaların da en az anneler kadar çocuk gelişiminde önemli olduğunu ifade etmişlerdir. Babanın çocuğa olan ilgisi, şefkati ve sevgisi çocuk daha anne karnındayken başlamalıdır. Anne hamilelik sürecinde ve doğum sonrasında babanın desteğine ihtiyac duymaktadır. Yükünü eşiyle paylaşan bir anne daha mutlu olur ve çocuğuna sevgi, güven duygularını kolayca aşılayabilir.
Çocuklar dünyaya geldikleri günden itibaren baba sevgisine ihtiyaç duyarlar. Çocuklar için babalarının kucağında olmak güvende hissettirir. Baba çocuk ilişkisinin erkenden kurulması küçük yaştan itibaren anne modeline ek olarak baba modelininde tanınmasına imkan sağlar ve çocuk annesi dışında da bir modelin olduğunun farkına varır. Böylece çocuk annesinin dışında da bir dünya olduğunun bilincine varmaktadır. Çocuk dış dünyada geçerli olan kuralları, hak ve sorumlulukları, saygı, itaat ve otorite kavramlarını babasından öğrenir. Çocuğun babasıyla kurduğu ilişki sosyal ilişkilerine yansıyacaktır. Çocuğun dış dünyada başarılı ilişkiler kurabilmesi ve güvende hissedebilmesi için babasıyla olan ilişkisinin sağlıklı olması oldukça önemlidir. Çocuklar babalarından korkmamalı ancak çekinmelidir. Çünkü çocuklar korktukları birini asla model almayacaktırlar.
Baba her şeyden önce anne ve çocuk için güven kaynağıdır. Çocuk babayı her şeyi bilen, güçlü biri olarak tanımlamaktadır. Çocuğun gözünde bu kadar güçlü olan baba hayranlık duyulan bir modeldir. Babasının güçlü olduğunu düşünen ve ona hayranlık besleyen çocuk babadan aldığı sevgi ve ilgi sayesinde babasından korkmaz ve baba otoritesini kabul eder, babasının koyduğu kurallara uygun davranmaya çalışır ve kendi davranışları değerlendirme konusunda başarılı adımlar atmaya başlar. Tüm bunların yanı sıra öz eleştiri becerisi gelişir ve başkalarını idare etmeyi öğrenir.
Çocuğun gelişim sürecinde babanın etkin rol alması gelişimin her alanında olumlu sonuçlar alınmasına yardımcı olacaktır. Babasından ilgi ve sevgi gören çocukların sosyal ilişkilerinde daha uyumlu oldukları ve önderlik becerilerinin daha gelişmiş olduğu bilinmektedir. Çocuğun gereksinim duyduyu uyaranları sağlayan en önemli kişi babadır. Bu sebeple çocuğun zihinsel gelişiminde babanın etkisi oldukça fazladır. Babalar çocuklarının bağımsız davranmasına ve çevreyi keşfetmesine izin vermelidirler. Babanın çocuğunu destekler bir pozisyonda olması ve gerekli durumlarda onu cesaretlendirmesi çocuğun zihinsel gelişimini olumlu yönde etkileyecektir. Babalar çocuklarıyla oyun oynamalı, onlarla sohbet etmeli, kitap okumalı ve tensel temastan kaçınmamalıdır.
Cinsel Gelişimde Babanın Rolü
Çocuklardaki cinsel kimlik seçimi üç yaş civarında başlamaktadır. Çocuklar farkında olmadan anne ve babalarını gözlemlerler. Erkek ve kız çocuklarında fiziksel farklılıklar olmasına rağmen sağlıklı bir cinsel kimlik gelişimi anne ve babanın model alınmasıyla gerçekleşir. Erkek çocuk babasını gözlemler takip eder ve erkeklerin nasıl davrandığını öğrenmeye çalışır. Babanın problemler karşısında verdiği tepkiyi, evdeki kuralları uygulama yöntemini izler ve babasıyla özdeşim kurar. Bu özdeşleşme çocuğun ilerleyen yaşlardaki gelişimi için oldukça önemlidir. Babasıyla yeterince paylaşımda bulunamayan erkek çocuklarının ergenlik ve yetişkinlik dönemlerini diğer çocuklara oranla daha zor geçirdikleri bilinmektedir.
Babanın rolü daha çok erkek çocuğun cinsel rol gelişimi için önemli gibi gözükse de kız çocuklarının gelişiminde de oldukça önemli bir yere sahiptir. Baba kız çocuğunun tanıdığı ilk erkektir. Bu sebeple babayla kurulan ilişki ergenlik ve yetişkinlik döneminde karşı cinsle kurulacak olan ilişkilerin kalitesini belirleyecek nitelikte olabilmektedir.
Disiplin Uygulamaları
Geleneksel aile yapısında baba, otoriteyi temsil eder. Son yılarda, aile içindeki rollerin değişmesi ile birlikte otoriter baba modeline daha az rastlanır olmuştur. Otoriter baba modeli, yerini arkadaş babalara bıraksa da, babanın çocuk gelişimindeki rolü düşünüldüğünde, kurallar ve disiplin, akla gelen temel kavramlar arasındadır. Ebeveynlerden birinin diğerine göre güçlü ve baskın olması, ev içindeki iletişim kadar çocuğun kişilik gelişimini de olumsuz etkiler. Annelerin, çocuk ile ilgili düzenlemeler ve sorumluluklar konusunda fazla rol aldığı durumlarda baba, uzakta kalan ebeveyn olarak algılanır. Anne; çocuğun beslenme düzeninden, uyku düzenine, arkadaş ilişkilerinden, ders çalışma becerilerine kadar, her alanda çocuğu takip etmeye çalışırken, bazen etkinliğini ve otoritesini kaybetmiş gibi hissedebilir çünkü çocuk her konuda anneden aldığı uyarılara bir süre sonra alışıp tepki vermemeye başlar. Anne, yemeğe gelmesi için 10 kere seslenirken, baba bir kez çağırdığında çocuk masaya gelir. Bunun nedeni; daha az gördüğü, yeterince zaman geçiremediği babasını mutlu etmek, onun olumlu ilgisini almak ya da karşısında baskıcı bir baba figürü varsa, onun yıkıcı öfkesinden kaçmak olabilir.
Disiplin, sadece olumsuz davranışlara engel olmak için ceza vermek değil; kişinin kendi davranışlarının yarattığı sonuçların farkında olmasıdır. Bu nedenle ev içinde, eşinizle tutarlı yaklaşımlarda bulunmanız, olumsuz davranışlar söz konusu olduğunda, bu durumu çocuğunuza uygun dille anlatmanız, istediğiniz davranışları, olumlu geri bildirim yoluyla pekiştirmeniz, uygun disiplin yaklaşımlarının temelini oluşturur. Baba olarak rolünüz, akşam eve gelince şikâyet edilecek otorite figürü olmamalıdır. Çocuğunuzu dinleyip, uygun ve doğru davranışları öğretir, olumlu davranışlarını çekinmeden (aman şimdi aferin dersek şımarır diye düşünmeden) pekiştirirseniz çocuğunuzla aranızdaki ilişki çok daha verimli olur.
Babanın Çocuğuyla İletişiminde Dikkat Etmesi Gerekenler
● Çocuğa sevgi, ilgi gösterilmeli ve işten sonra zaman ayırılmalıdır.
● Sevginin içten, samimi ve koşulsuz olduğu çocuğa hissettirilmelidir.
● Çocuğun sorumluluğu ve ihtiyaçları anneyle paylaşılmalıdır.
● Bebeklik döneminde temel ihtiyaçların karşılanması konusunda anneyle işbirliğine girmelidir.
● Baba davranışlarıyla çocuğa örnek olmalıdır.
● Çocuğun başarılarını, çabalarını, olumlu yanlarını fark etmeli ve başarısızlıkları karşısında yapıcı, sabırlı ve sakin kalabilmelidir.
● Sık sık oyuncak almak yerine çocukla sohbet etmek, oyun oynamak ve onu kucaklamak her iki taraf içinde daha doyurucu olacaktır.
● Babanın çocuğun duygusal ihtiyaçlarıyla ilgilenmesi oldukça önemlidir.
Comments